Serigrafi Baskı Tekniği

SERİGRAFİ BASKI NEDİR?
Arkadaşlar biliyorum inanılmaz uzun olacak bu yazı fakat projesi ya da tez konusu olan öğrenciler için paylaşmak istedim.

Mürekkebin baskı eleğinin işli alanlarından bir sıyırıcı yardımıyla geçirilerek baskı 
materyaline transfer yöntemine serigrafi baskı denir. Çerçeveye gerilmiş naylon veya polyester dokumanın üzerinde mürekkep geçecek ve mürekkep geçmeyecek yüzeylerden oluşturulan elek, baskı aracı olarak kullanılır. Baskı yüzeyinden mürekkep kauçuk bir lastik ile (rakle) geçirilir. Bu tip baskılara direk baskıda denmektedir. Serigrafi baskının en önemli tercih nedeni Tipo, Ofset, Tifdruck, Flexo gibi baskı teknikleriyle yapılamayan cam, porselen, tahta, metal, taş, kumaş gibi baskı materyallerine baskı yapabilme, ayrıca diğer baskı sistemleriylebaskısını gerçekleştiremediğimiz büyük boyutlardaki baskıları yapabilme özelliğidir.
 
Basit serigrafi düzeneklerinden başlayıp Yarı otomatik ve Tam otomatik serigrafi baskı makineleri bulunmaktadır. Makinelerin kalitesi arttıkça baskınında kalitesi artmaktadır. Ayrıca silindirik baskı makineleri de mevcuttur ve günümüzde direkt bilgisayardan kalıba görüntü aktarabilme olanağı doğmuştur.
ELEK DOKUMA ÇEŞİTLERİ 
Serigrafi baskıda renklerin kayma yapmadan üst üste oturmasında etkili olabilecek en 
önemli faktörlerden biriside elek dokumasının çeşitidir. baskıların bağlantı izi olmaksızın 
yapılabilmesi için, çerçeve üzerine monte edilmiş, taşıyıcı ve boya geçirici gözenekli bir yüzey

kullanılır. Önceleri saç telinden daha sonraları doğal ipekten elde edilen bu yüzey, bugün doğal ve sentetik elyaflardan yapılmakta ve “gaze” yani elek bezi denmektedir. Serigrafide yapılacak 
baskının niteliğine, basılacak yüzeyin yapısına, kullanılacak mürekkebin özelliğine, baskı sayısına göre elek dokuma seçimi çok önemlidir. Uluslararası standartlara göre serigrafi dokumaları, İpek dokumalar, Sentetik dokumalar ve Metal dokumalar için ayrı ayrı numaralandırılmıştır. Bu numaralar eleğin 1cm2 sindeki iplik sayısını gösterir. Ayrıca ipliğin niteliği ve kalitesi bazı harflerle simgelenmiştir. Bunlar S (small-ince), M (medium-orta kalınlık), T (thick- kalın), H (heavy Duty-çok kalın) Uluslar arası elek dokumaları standartları bu dört ayrı kalınlıktadır. Bu özelliklerin baskıya yansıması farklı sonuçlar verir. İplik kalınlıkları artıkça iplikler arası boşluklar yani mürekkep geçirecek alanlar azalır, buna karşın baskı üzerinde oluşan mürekkep film tabakası kalınlığı artar. Porselen gibi emici olmayan ve kaygan bir yüzeye baskı yapmak için kullanılacak olan elek yüksek numaralı olmalıdır ki eleğin gözeneklerinden geçecek olan mürekkep gerekenden çok olup porselen yüzeyde yayılmalara ve kusmalara sebep olmasın.

İPLİK ÇEŞİTLERİ SINIFLANDIRMASI

a) Naylon (Tek lifli) 
b) Polyester (Tek lifli) 
c) Polyester (Çok lifli) 
d) Saf ipek (Çok lifli) 

Tek lif : Tek parçadan oluşan ipliklerle dokunmuş gazelere verilen addır.En önemli 
özellikleri arasında pürüssüz bir iplik yüzeyi, ve buna bağlı olarak mükemmel mürekkep aktarımı, 
yüksek sürtünme dayanıklılığı baskılarda keskin kenarlar ve baskı sonrasında baskı eleğinin kolay 
temizlenebilir olması gelir. 

Çok lif : Bu tür ipliklerde ise bükülmüş bir çok iplikçiklerden oluşma söz konusudur. 
Emülsiyon tabakasının uygulanışı bu tür dokumalarda mükemmel sonuç verirken, mürekkep 
geçirgenliği ve baskı sonrası temizlik işlemlerinde istenilen sonucu almak zordur.

Naylon Dokuma 
Naylon dokuma çok sağlam olması nedeniyle en zor şartlarda bile kullanılmaktadır. Naylon, 
kalıp yapımında bugün kullanılan 1. derece elyaf olup mekanik ve masa şablon baskısı için en 
uygun gazedir. Tek tek naylon ipliklerden oluşmuşlardır. 
Yüksek gerilebilme yeteneği vardır ve sürtünmeye karşı dirençlidir. Ayrıca kimyasal 
maddelere karşı dayanıklıdır.İyi boya geçişi ve istenilen boya kalınlığını sağlayabilmesi, onu 
problemli baskılarda aranılan dokuma yapar. Usulüne uygun gerilebilir, iyi poza tutar, esnekliği 
nedeniyle, kalıbın baskı yüzeyine tam oturtulmadığı baskılarda iyi işe yarar. Her türlü işe elverişli 
gazedir.

Polyester Dokuma (tek lifli) 
Monoflament özellikte olan polyester gaze, naylon gaze ile benzer karakteristik özellikler 
gösterir, ancak gerilebilme oranı naylon dokumaya göre daha azdır.Ölçülerini iyi korur, özelikle 
ıslakken hiç genleşmez.Asitlere karşı dayanıklıdırlar.Büyük ebatlı baskılara ve iyi poza tutması 
gereken işlere en uygun dokumadır.

Polyester Dokuma (çok lifli) 
Çok telli oluşu nedeni ile iplik kalınlığı düzensizdir. Sürtünmeye naylon ve tek telli poliyester
gazeden daha az dirençlidir. Pigment baskılara elverişsizdir. Az sayıda baskı alınacak kalıplara uygundur. İnce detaylı baskılar için elverişsizdir.

Ezilerek İnceltilmiş Dokuma 
Üzeri boyalı yüzeylere baskılarda ve emici olmayan yüzeylere baskılarda ideal dokuma çeşididir.
Standart dokumalarla aynı karakteristik vasıfları taşır. Fakat özel bir işlemle ezilerek iplikleri yassılaştırılmıştır. Bunun sonucu olarak son derece ince bir boya tabakası basar. Böylece boyanın yayılması, çamurlaşması önlenir. Özellikle otomatik makinelerde bu önemlidir. Kırmızı dokuma 
Naylon ve Polyesterle aynı özellikleri taşır ancak ışık dağılmasını önlemek için kırmızıya 
boyanmıştır. Naylon ve polyester dokumalar yapıları itibarı ile ışığı çok yansıtırlar. Dağılan ışık, ışık almaması gereken yerleri de etkileyerek buradaki emülsiyonun sertleşmesine ve dolayısıyla kalıpta istenmeyen tıkanmalara yol açarlar.Kırmızı dokuma beyaz ışığı yutar sadece kırmızıyı yansıtır. Kırmızı ışık emülsiyonu etkilemediği için ışık almaması gereken yerler korunmuş olur.Bunun sonucu olarak, net baskılar elde edilmiş olur.. 
DESENİN ŞABLONA GEÇİRİLMESİ 
Serigrafi baskıda basılması istenen desenin elek üzerine geçirilmesi 3 değişik yolla 
gerçekleşmektedir. 
1. Foto Şablonlar 
2. Elle Hazırlanan (manuel) Şablonlar 
3. Endirekt Şablonlar 
Foto Şablonlar 
Elek üzerinde ışığa duyarlı fotoğrafik emülsiyonlar kullanılmak suretiyle yapılan çalışmaya 
foto şablon denir. Pratik oluşu istenen tasarımı yüzde yüz uygulama olanağı vermesi nedeniyle serigrafide en yaygın olarak kullanılan yöntemdir. Temel gereci çeşitli Foto emülsiyonlardır. 
baskıda kullanılacak olan eleğin yüzeyini kaplayacak kadar emülsiyon küçük bir kaba alınır. 
Bu emülsiyon 1/10 oranında hassaslaştırıcı katılır ve karıştırılarak 5-0 dakika bekletilir. Hazırlanan emülsiyon yeterince temizlenen yağsız, tozsuz kuru yüzeyli ve 60° - 70° eğimle tutulan eleğin dış yüzeyine kenar boyunca dökülür. Tercihen düzgün yüzeyli küçük bir plastik cetvelle veya özel hazırlanmış emülsiyon çekme makinesi ile bu emülsiyon tüm yüzeye aynı kalınlıkta olacak şekilde sıyrılır ve tozsuz loş bir ortamda yaklaşık 20 derecelik bir hava akımı altında elek kurumaya bırakılır. 
Serigrafide foto şablonların oluşabilmesi için mutlaka önceden hazırlanmış pozitiflerin 
bulunması gerekmektedir. Pozitifler eleğe alınması gereken ; yani basılması gereken resmin, şeklin, yazının yada fotoğrafın ışık geçiren bir yüzey üzerine hazırlanmasıdır. Bu yüzey asetat, cam, film, aydınger gibi maddeler olabilir. Pozlandırmaya hazır olan elekle pozitifi filmimizin emülsiyonları çakışacak şekilde pozlandırma cihazına konur ve vakumlama yaptırılır. Pozlandırma işlemine başlanır. Elek üzerindeki emülsiyonun ışık alan yerleri pozlandırma sırasında sabitleşir; ışık almayan yerler ise su ile yıkayarak yapılan banyo işlemi sırasında açılarak dökülür. Bu açılan ve dökülen yerler baskı sırasında mürekkebin geçeceği ve görüntünün oluşacağı yerlerdir. 
Elle Hazırlanan Şablonlar herhangi bir fotografik işleme gerek kalmadan elek üzerine yapılan çalışmalara ellehazırlanan (manuel şablonlar) denir. Daha çok özgür çalışmalarda ve sanatsal uygulamalar da kullanılan bu yöntem, çalışanın kişisel becerilerine ve yaratıcı gücüne bağlı olmakla beraber kullanılabilecek teknikler 
4 çeşittir. 
1. Emülsiyon veya emülsiyon artıklar ile yapılan 
2. Yağlı pastel, yağlı kalem gibi malzemelere yapılan 
3. Arap zamkı eriğiyle yapılan 
4. Çeşitli bant ve yapıştırıcılarla veya çıkartma kağıtları ile yapılan tekniklerdir 
Endirekt Şablonlar 
Serigrafi yoluyla basılıp çoğaltılması istenen bir şeklin, yazının eleğin üzerine taşımaya 
uygun bir malzemeden hazırlanarak ( tasarlanıp, kesilerek, oyularak) eleğin üzerine yapıştırılması ile elde edilen bir çalışma şeklidir. Çıkartma kağıtları, çeşitli folye yapıştırıcılar, uygun kağıt türleri, plastik bantlar, ıslatılarak yada ısıtılarak yapıştırılan değişik malzemeler bu amaç için kullanılabilir. 
Bu şablonların yapıştırma işlemi eleğin dış yüzeyine yapılmalı, basım sırasında kalınlık 
yapmayacak şekilde ince malzeme kullanılmalıdır. 
PORSELEN NEDİR? 
Porselen, tümü killi topraktan yapılmış veya daha açık bir deyimle kil ihtiva eden 
hammaddelerden üretilmiş ürünlerin oluşturduğu büyük seramik grubunun bir elemanıdır. Seramik 
grubunun ilk ve en ilkel ürünü balçık, tuğla veya kerpiç tuğladır. Burada sözü edilen basit kaba seramiktir. Daha sonra ise üretim aşamaları sıralamasına göre sırasıyla toprak çanak çömlekler, majarko çinisi (elvan çinisi), fayans, taş eşya, taştan oyma kap, seramik gelmekte ve porselenle üretim grubu en üstün ve mükemmel formuna ulaşmış olmaktadır. 
Porselenin diğer bir tarifini yapacak olursak bugün kaolin, kuartz feldspat ve beyaz pişen kil 
harmanlarından imal edilen, sıvıları geçirmeyen yarı saydam, genel olarak beyaz renkte olan vitralaşmış seramik mamüllere porselen denmektedir. Porselen ilk olarak Çin’de üretilen bir seramik türüdür. Avrupa’ya Çin’den Marko Polo tarafından getirilen ilk porselen ürünler bir tür midyeye benzetilmiş ve bu midyenin adı olan “porcella” ürünün adını oluşturmuş ve daha sonraları porselen olmuştur. Porselen ürünlerin su emmeleri % 0,1 gibi çok düşük seviyelerde olması önemli özelliklerindendir. Çok çeşitli amaçlar için üretilen porselenin farklı özellikler arz eden değişik türleri bulunmaktadır. 
SERİGRAFİK SERAMİK BOYALARI 
Serigrafi baskılarında kullanılan serigrafik seramik boyaları, güç ve uzun araştırma ve 
çalışmalardan sonra bugünkü şeklini alarak günümüzde yapılan kromo-dekal baskılarda başarıyla kullanılmaktadır. Bunlar % 80-85 oranında seramik boyası ile %15-20 oranında özel endüstriler tarafından hazırlanan organik yağlardan oluşur. 
Serigrafik seramik boyaları, baskıya uygun bir kıvamda hazırlanmış olmalıdır. Şöyle ki; 
boya elek gergi üzerine konulduğunda, basım için rakle çekilmeden gergi dokusunun altına kendi kendine geçmemelidir. Çok akışkan olan bir boya hamuru, dekorun netliğini bozan kötü baskılara neden olur. Yalnızca kıvamı doğrulukla belirlenen boyalarla yapılan baskılarda belirgin e kesin kontürlü dekorlar basılabilir. Bu özellikle çok ince ve ayrıntılı çizilerle çalışılmış özenli ve hassas dekorların basımında dikkat edilecek önemli bir noktadır. Ancak baskı boyalarının yoğunlukları, genellikle gergi malzemesinin cinsine bağlı olarak belirlenir. Serigrafik seramik boyaları, öbür baskı boyalarında olduğu gibi, metal kutular içinde kullanılmaya hazır mamul kıvamında ya dabaskı yapıldığında hazırlanmak üzere pudra halinde imal edilir ve satışa sürülür. 
Gerekli kıvamın sağlanması ve pudra boyanın hazırlanması için özel vernikler yada yağlarla 
(medium) birlikte alınarak kullanılır. 
Bileşimlerinde kurşun silikatlı ergitici maddeler bulunan serigrafi boyaları sağlığa zararlı 
olduğundan, kullanıldıkları yerlerde gerekli sağlık kurallarına özen gösterilmesi gerekir. Solunum yolları tarafından teneffüs edilmemesine, her kullanıştan sonra ellerin iyice yıkanmasına dikkat edilmelidir. 2 türlü serigrafik seramik boyası vardır. 
Soğuk baskı boyaları 
Bunlar hamur görünümünde olan boyalardır. Uçucu bir eritken ile bağlayıcı madde karışımı 
özel bir yağ kullanılmasıyla hazırlanır. Genellikle tek renkli olan dekorların basımında kullanılırlar. 
Birden fazla renkte basılacak dekorlar için, basılan her renkten sonra ikincisi basılmadan, önce ki boyanın kuruması beklenir. 
Sıcak Baskı Boyaları 
Basit olarak elektrikle ısıtılmış metal bir ekran – plak üstüne konulduğunda 65 – 70’de akışkan 
hale geçen mumlu bir yağ ile karışık serigrafik seramik boyası çeşididir. Bu boyalar soğuk bir parçaya uygulandıklarında, aynı anda sertleşme özelliğini taşıdıkları için üstün bir kolaylık 
sağlarlar. Çünkü bu şekilde kuruma için bekleme gerekmeksizin, istenen sayıda renk birbiri ardınca basılır. Bu da üstün bir verim ve süre bakımından kazanç sağlar. Bu nedenle, birden çok renkli baskılar söz konusu olduğunda öncelikle sıcak baskı boyaları kullanılması tercih edilir. Ancak, baskı işlemi büyük bir dikkat ve hassas çalışmayı gerektirdiği gibi üstünde boyaların ezildiği plak ısısının da sürekli aynı tutulması zorunludur. 
SERİGRAFİ TEKNİĞİ İLE PORSELEN DEKORU 
Dekoru taşıyan baskı eleklerinin yapımı tamamlandıktan sonra hemen baskıya geçilebilir. 
Dekorun eleğin üzerine geçirme işlemi ve desenin hazırlanması daha önce işlediğimiz kısımlarda bulunmaktadır. Serigrafi ile porselen dekoru baskıları için uygun kıvamda hazırlanmış baskı boyaları ile iki türlü baskı yapılır. 
Dolaysız Baskı 
Önce sırlı seramik eşyanın dekorlama için gerekli temizliği yapılır. Sonra küçük sayıdaki 
basımlar ile elle, büyük sayıdaki basımlar içinse özel serigrafi baskı makinelerinde, doğrudan parça üzerine baskı yapılır. Gelişigüzel boyut ve biçimdeki parçalara baskı yapamayan bu makinelerin önceden belirlenen ölçü ve biçimlere göre düzenlenen bir baskı mekaniği vardır. 
El baskılarda saatte ancak birkaç düzine baskı yapabildiği halde örneğin; elle çalışan basit 
bir makineden saatte 400 – 500, yarı otomatik bir makinede 400 – 800, tam otomatik döner makinelerde 2000 – 2500 baskıya kadar çıkılabilir. Silindirik formlarda da direkt elek baskı yapmak için özel baskı makineleri geliştirilmiştir.
Baskı işlemi yapılacak olan form, bilyeli yatak içinde dönen miller üzerinde hareket 
halindedir. Elek baskı kasnağı Bu formun üzerine kaydedilmiştir. Elek form ile temas halinde olduğu için, baskı esnasında elek harekete geçince, alttaki objeyi beraberinde döndürür ve böylece objenin tüm yüzeyine baskı uygulanmış olur. 
Dolaylı Baskı (Çıkartma Tekniği) 
Küçük boyutlu ayrıntılı dekorların basımı ile büyük ve karmaşık biçimli parçaların 
dekorlanmaları dolaysız baskı tarzında yapılamadığından, dolaylı baskı yöntemi kullanılır. 
Bu nedenle, boya endüstrisinde özel olarak hazırlanan serigrafi boyalarıyla croma – serigrafi 
çıkartmaları hazırlanır. Özel atölye ve fabrikalarda yapılarak kullanılmaya hazır durumda alınan bu 
çıkartmalar, mamul eşya üzerine uygulanır. 
Bu yöntemle çok renkli baskılar yapılabilir. Uygulanacak desen analiz edilerek, kaç renkli 
baskı yapacağı saptanır. Her renk için ayrı ayrı film hazırlanır. Desenin cinsine göre elek dokuması saptanır ve pozlandırma işlemine geçilir. Pozlandırma işlemi bittikten sonra her bir renk için ayrı ayrı özel çıkartma kağıdına baskı yapılır. baskının maliyeti renk sayısına göre değişir. Çıkartma kağıdına serigrafi ve porselen boyaları ile yapılan baskı sona erdiğinde basılan bölge çıkartma lakı ile kaplanır. Lak tabakasının kalınlığı seramik boyasının kalınlığına bağlıdır. Amaç boyayı bir arada tutarak mamül üzerine transferini sağlamaktır. 
Oldukça yaygın olarak kullanılan bir uygulamadır. Daha basit, kolay ve az yetenek isteyen 
ve temiz bir işlemdir. Düz, yuvarlak, çukur yüzeylerde uygulanabilir. Uygulamanın yapılacağı 
yüzey pürüzsüz ve düzgün olmalıdır. Aksi taktirde baskı net ve temiz olmaz. 
Uygulama sırasında suda kaydırma yöntemi ile desen ürüne aktarılır. Aktarma işleminde, 
boyanın altta, lakın üstte olmasına dikkat edilir. Deseni ürüne aktarma işlemi ise, basılı ve üzeri lakla kaplı olandesen, içi su dolu olan bir kabın içine atılır. Belli bir süre bekledikten sonra laklı desen ile kağıt birbirinden ayrılacak duruma gelir, daha sonra temizlenmiş porselen yüzeye desen kağıttan kaydırılarak geçirilir. 
desen porselen ürünün üzerine yerleştirildikten sonra fil kulağı şeklinde de tabir edilen 
çıkartma lastiği ile suyu alınır ve kurulama işlemi yapılır. Boya ile ürünün birbirine tam olarak teması sağlanır. Eğerdesen ile porselen yüzey arasında hava veya toz kalırsa pişirim sırasında boya dökülür, yada kaynar. 
Cam, porselen, seramik ve emaye dekorasyonu işinin tamamlanması için dekal kullanımına 
başvurmamak düşünülemez. Çok renkli ve çok tonlu baskılarda başka bir dekorasyon yöntemi mümkün değildir. Dekal kağıt üzerinden transfer demektir ve bir fayans projesidir. İmaj önce bir transfer malzemesi üzerine uygulanır, sonra başka bir obje üzerine transfer edilir. 
PİŞİRİM 
Serigrafi dekorlarında pişirim süreci dikkatle izlenmelidir. Bazen boyalarda tam bir 
camsılaşma sağlanamaz, üstlerinde sayısız küçük oyuklar (krater) ve patlak kabarcıklar görülür. 
Böylesi bir dekor hatası çeşitli nedenlerden ortaya çıkabilir. Medium, aranılan nitelikte olmayabilir. 
Çoğu kez pişirim çok hızlı yürütülmüştür. 
Alçak derecelerde buharlaşarak uçması gereken medium bileşimindeki reçineler uygun 
fırınlanmadığında boyaya, dolayısıyla dekora zarar verir ve onu zedeler. Bu gibi sakıncanın 
oluşumuna yol açmamak için fırın ısısı başlangıçta yavaş yavaş yükseltilir. Isının 350 – 450’ye kadar uygun aralıklarla ağır ağır yükselmesi, organik artıkların yanarak kaybolmasını sağlar. 
Boyaların gereği gibi gelişmesini sağlamak için indirgeyici fırın atmosferinden sakınmalı, 
tersine, bol oksijenli bir fırın atmosferi oluşmasını sağlamalıdır. Dekor pişirimlerde oksijen yetersizliği bazı renkleri tümüyle tahrip ve yok ederek dağıtıp bozar. Özellikle kırmızı, portakal rengi, sarı gibi renkler yeterli oksijenin sağlanmadığı havasız pişirimlerde kararır ve istenilen tonları oluşmaz. 
ÇIKARTMA DEKORLARINDA GÖRÜLEN HATALAR 
Boşluk 
Pişirimden sonra dekorun bazı kesimlerinde boşluklar, eksiklikler görülür. Bu hata 
genellikle çıkartmaların mamül üstüne kötü yapıştırılmaları, özellikle merdane ile sıkıştırma 
işleminin gereği gibi yapılmaması sonucu ortaya çıkar. Boyanın altında kalan su ve hava 
kabarcıkları, dekal parçasının sırlı seramik üstüne iyice yapışmasını önlediğinden pişme sırasında o 
kesimler yanarak yerleri boş kalır. Eğer kromalar kirli, yağlı ve parmak izleri bulunan parçalar üstünde kullanılmışsa, dekorun bu kesimlerinde pişirimden sonra kesinlikle bazı boşluklar ortaya çıkar. Büzülme 
Bunlar küçük ve düzensiz toplanmalardır. Dekorun pişiriminde boyalar kuruyup kavrularak 
büzülür. Dekorun bütünlüğü içinde son derece çirkin görünümlü, ortaları boş yuvarlaklar belirir. 
Kromalardakibüzülmeler genellikle baskı boyasının yanlış hazırlanmasından ve gereğinden kalın 
kullanılmasından meydana gelebilir. Ayrıca iyice kurumaları beklenmeden, nemli olarak fırınlanan 
ve hızlı ısıtılmış fırınlarda pişirilen kromalarda da bazı büzülmeler görülür. 
Alınacak tüm tedbirlere karşın, yinede aynı hataların ortaya çıkma olasılığını önlemek için 
kroma – dekal dekorların uygulandığı parçaların dekor pişirimleri yapılmadan önce, daha alçak 
derecelerde bir yağsızlaştırma pişirimi yapılır. Ancak ondan sonra altın kaplama ve yaldız işleri 
tamamlanarak, boyaların gereği gibi camlaşmaları sağlanmış olur. Altın yaldız ve erguvan 
kırmızılarının istenildiği şekilde gelişmeleri için dekor pişirimi 800 derece civarında tamamlanır.

Eğer daha iyi bir baskı elde etmek istiyorsanız.
Sarı ipek kullanmalısınız

Sonuç;

Sağdaki Sarı ipek

SERİGRAFİDE ŞABLONLAR GENİŞ BİLGİ

1. EMÜLSİYONLAR 

1.1. Emülsiyon 

Serigrafinin ipek, elek, şablon baskı gibi adları vardır. Çerçeveye gerilen  ipek üzerine 

mürekkep  geçiren  yerler  ile  geçirmeyen  yerlerin  oluşturulması işlemine  şablon  hazırlama 

veya ipek baskı kalıbı hazırlama denir.  

Bu hazırlık aşamasında kalıp üzerine  sürülen maddeye  emülsiyon denir. Emülsiyonu 

ışığa duyarlı hale getirmek için kullanılan maddeye bikromat veya diazo tozu denir. 

Serigrafide emülsiyon, şablon oluşturmak için kullanılır. Şablon ise baskı yapmak için 

kullanılır.  Serigrafi  kalıbı  üzerinde  baskıyı  gerçekleştiren  yerler  deliktir.  Bu  deliklerden 

mürekkep aşağıya geçer ve baskıyı gerçekleştir.  

Basılan  yüzeyin  düzgün  olup  olmaması,  basılacak  malzemenin  cinsi  gibi  faktörler 

kalıp üzerine nasıl bir emülsiyon kullanacağımızı belirler. 

1.1.1. Özelliklerine Göre Emülsiyonlar 

1.1.1.1. Solvente Dayanıklı Emülsiyonlar 

Direkt  metotla  serigrafi  baskı  kalıbı  hazırlamakta  kullanılan,  solvent  esaslı 

mürekkeplere  dayanıklı,  oldukça kısa  poz  süresi  gerektiren,  serigrafi  emülsiyonlarıdır. 

Solvente dayanaklı emülsiyonlar solvent esaslı mürekkeplere dayanıklılığı yüksek, keskin ve 

ince detay alınabilen bir serigrafi emülsiyonudur. 

Selülozik  mürekkep  baskılarında  kullanılır.  Selülozik  tiner,  geciktirici  gibi 

kimyasallara dayanıklıdır. Genelde kâğıt, plastik ve  türleri üzerine baskılarda bu emülsiyon 

çok yaygın olarak kullanılmaktadır. 

Eğer  serigrafi  atölyesi  durulmayacak  biçimde  kokuyorsa  o  atölyede  solvent  bazlı 

mürekkep kullanılıyor demektir. Bu emülsiyonlar selülozik tiner ile temizlenir. 

1.1.1.2. Suya Dayanıklı Emülsiyonlar 

Daha  çok  tekstil  baskılarında  kullanılan  emülsiyonlardır.  Su  bazlı  mürekkeplerin 

basılmasında  şablon  olarak  kullanılır.  Bu  tür  mürekkepler  su  ile  temizlenir.  Baskıda 

kullanılan  ipekler  ucuzdur.  Baskıya,  daha  dayanıklı  olması  için  sertleştirici  katılır.  Bu 

sertleştirici daha fazla sayıda baskı yapmasını sağlar. Fakat ipeğin temizlenmesi zordur.  

1.1.1.3. Yüksek Mukavemetli Emülsiyonlar 

Tekstil, seramik, metal, termoplastik ve UV mürekkepleri ile yapılan baskılar gibi tüm 

serigrafik  baskılarda  kullanılabilen,  yüksek  mukavemetli,  yeterli  kalınlıkta  sürüldüğünde 

tırtılsız baskı verebilen bir serigrafi emülsiyonudur. 

Özellikle metaller üzerine yapılan  elektrokimyasal markalama  şablonların yapımında 

kullanılır.  

Kullanıma  hazır  halde  olup  kutusundan  yeteri  kadar  alınıp,  gün  ışığı  almayan,  az 

ışıklandırılmış ortamda  ipeğe sürülerek kurutulur. Yüksek mukavemetli emülsiyonlarda sarı 

ipek tercih edilmelidir

1.1.2. Kalınlık ve Elastikiyetlerine Göre Emülsiyonlar 

Basılacak işin  cinsine  göre  emülsiyonlar  değişmektedir.  Bazı  emülsiyonların  daha 

kalın  sürülmesi  gerekir. Çünkü  daha  fazla mürekkebin basılacak  yüzey üzerine  aktarılması 

gerekir. Örnek  olarak kaba kumaş üzerine yapılan baskılarda detay  aranmaz. Gözeneklerin 

dolması  için daha fazla mürekkep gerekir. Serigrafide bu tür baskıları yapabilmek  için kalın 

ve  daha  az  esnek  emülsiyonlar  kullanılır.  Detay  gerektiren  bir işin  baskısı  için  ise  daha 

elastiki ve ince emülsiyon kullanılır. Emülsiyon üreten firmalar genelde dört çeşit emülsiyon 

üretmektedirler. Çeşitli  olmasının  nedeni  her  türlü iş  için  emülsiyon  seçimini  sağlamaktır. 

Bazen çok fazla mürekkebin baskı yüzey üzerine geçmesi istenmektedir, Gofre baskı (basılı 

yüzey  üzerinde  oluşan  kabarıklık)   gibi  görünmesi  istenmektedir.  Bu  tür  baskılarda  kalın 

emülsiyon  kullanılır.  Fakat  birden  fazla  kalıp  üzerine  sürülerek  belli  bir  kalınlık 

oluşturulduktan  sonra  pozlandırılır.  Kalıp  yüzeyi  üzerinde  kalın  bir  emülsiyon  tabakası 

oluşur.  Mürekkep  ragle  (mürekkebi  kalıp  üzerinden  baskı  materyaline  aktaran  kauçuk 

sıyırıcı) ile çekildiğinde çok fazla mürekkep geçer ve kalın bir mürekkep tabakası oluşturur. 

Emülsiyonlar A;B;C;D gibi kategorilere ayrıldığı gibi  renk olarak da bir birinden ayrılırlar 

örneğin mor, mavi, yeşil gibi renklerle de bir birinden ayrılmaktadır. Her firma kendi serisini 

belirlemek için bir sistem geliştirmiştir.  

1.1.3. Hassaslaştırıcılarına Göre Emülsiyonlar 

1.1.3.1. Krom Emülsiyonlar (Bikromatlı) 

Bu  emülsiyonlar  piyasada  en  yaygın  olarak  kullanılan  emülsiyonlardır.  Firmaların 

çıkarttığı çeşitli renkte emülsiyonlar vardır.  

Mavi  renkte  olan  emülsiyonla  ayrıntılı  baskılar  yapılabilir.  Solventlere  ve  darbelere 

çok dayanıklıdır. Genel işler ve çok sayıda baskı için kullanılır.  

Turuncu  renkte  olan  krom  emülsiyonları  arasında  en  fazla  detay  veren  bikromattır. 

Pozlandırma sırasında güçlü ışık kaynağına ihtiyaç vardır. 

Kırmızı  renkli  olan krom  emülsiyonları detay verebilen  güçlü  ışık kaynağına  ihtiyaç 

duymayan krom emülsiyonlardır. 

Bikromatlı emülsiyonun hazırlanma aşamaları: 

*  Basılacak çerçeveye yetecek kadar emülsiyon, hazırlama kabına konur. 

*  Emülsiyon  içine  firmanın belirlemiş  olduğu  oranda bikromat  konur  ( Genelde 

1/10 veya 1/8 oranındadır).  

*  Bir  çubuk  yardımı  ile  karıştırılır.  Karışım  ışıkta  bekletilmemeli  üzerindeki 

köpük gidinceye kadar karanlık bir yerde bekletilmelidir.

1.1.3.2. Diazolu Emülsiyonlar 

Bu emülsiyonlar şunlardır: 

Son yıllarda yaygın olarak bilhassa  tekstil sektöründe kullanılan bir hassaslaştırıcıdır. 

Bikromattın  Avrupa  ülkelerinde  yasaklanmasından  sonra  piyasada  kullanılacağı 

gözlenmektedir.  Sarı renkte olup toz halindedir. Genellikle 1/10 oranında kullanılırlar, diazo 

tozu şişenin dibinde az miktardadır. Orana göre su katılarak emülsiyon ile karıştırır.

1.2. Emülsiyon Sürmek (Şablon Hazırlamak) 

1.2.1. Manuel Yöntemle Emülsiyon Sürerek Şablon Hazırlama 

1.2.1.1. Ragle veya Cetvel Yardımı İle Emülsiyon Sürülmesi 

*  Tül  gerilmiş  çerçevenin  yüzeyi,  tozdan  ve  yağdan  temizleyici  ve  yağ  giderici 

malzeme sürülerek temizlenir. 

*  Eleğin tamamına yetecek kadar emülsiyon, oranı kadar hassaslaştırıcı konularak 

karıştırılır.  

*  Karışım  20–25  dakika  bekletilir.  Bekletilmesinin  nedeni  karıştırma  esnasında 

oluşan hava kabarcıklarını kaybolması içindir. 

*  Çerçeve temiz bir masanın üzerine konur. Burada dikkat edilecek konu ortamın 

loş  olmasıdır.  Çünkü  emülsiyon  içine  katılan  hassaslaştırıcı  sayesinde  ışığa 

duyarlı hale gelecektir. 

*  Karışım çerçevenin dış yüzeyinin alt kısmına yayarak dökülür. Kenarı düzgün 

bir  cetvel  veya  ragle  yardımı  ile  emülsiyon aşağıdan  yukarıya  doğru  belli  bir 

hızla çekilir. 

*  Emülsiyon  ön  yüze  düzgün  bir  şekilde  sürüldükten  sonra  arka  tarafı  çevrilir.  

Arka kısma  geçmiş  olan  emülsiyon  aynı  yöntemle  çekilir.  Her  iki  tarafa  da 

emülsiyon sürülmüş olur.  

*  Eğer bazı yerlerde homojen bir emülsiyon tabakası yoksa bir miktar emülsiyon 

dökülerek önden ve arkadan tekrar çekilerek her tarafa eşit sürülmesi sağlanır.   

*  Emülsiyonu sürülmüş kalıp ışıkta bekletilmeden kurutulur ve pozlandırılır. 

1.2.1.2. Emülsiyon Küreği ile Emülsiyon Sürülmesi  

İçine  emülsiyon  konulması  için  haznesi  olan  emülsiyon  sürmeye  yarayan  alete 

emülsiyon küreği veya emülsiyon çekeceği denir.

Şekil 1.4: Çeşitli emülsiyon kürekleri 

Şekil 1.5: Hazırlanan emülsiyonun kürek üzerine dışarıya taşmayacak şekilde dökülmesi

Şekil 1.6: Kürek üzerine dökülmüş olan emülsiyonun çerçeve kenarının alt kısmından başlayıp 

sürülmesi 

Ön yüzeyi tamamen sürüldükten sonra arka yüzeyine de emülsiyon sürülür 

Kalıp yüzeye üzerinde boşluk kalmamalı sürülen emülsiyon homojen   

(her tarafta eşit) olmalıdır.            

Emülsiyonu sürülmüş kalıp toz almadan kuruması için kurutma dolabına konmalıdır. 

*  Kürek, cetvelle sürülmesinden daha kalın ve düzgün emülsiyon sürer.

1.2.2.Makine ile Emülsiyon Sürülmesi 

1.2.3. Film Yapıştırarak Şablon Hazırlama 

İnce  film  tabakası  haline  getirilmiş  emülsiyon  daha  çok  profesyonel  atölyelerde 

kullanılmaktadır. Film emülsiyonlar rulo halinde ve ışığa duyarlı olduğu için ışık geçirmeyen 

ambalajlar  içinde  saklanır.  Gerekli  olduğu  kadar  kutu  içinden  alınarak  diğer  tarafı  kutu 

içinde  muhafaza  edilir.  Detay  gerektiren işlerde  kullanılır.  Bazen  elek  üzerinde  yazı  ve 

resimler kırık görünür. Bu kırıkları film emülsiyonlar ortadan kaldırmaktadır.  Görüntü çok 

daha net ve çizgiler belirgin olur.  

Direkt kalıp üzerine yapışanlar olduğu gibi ayrıca  indirekt olan  film  emülsiyonlar da 

vardır. Bunlar  kalıp  üzerine  bikromatlı  başka  bir sıvı  emülsiyon  ile  yapıştırılırlar.  Direkt 

film emülsiyonların da sıvı emülsiyonlar gibi solvent bazlı ve su bazlı olanları vardır. 

Şekil1.12: İndirekt ve direkt film emülsiyonları

Film yapıştırılarak emülsiyon hazırlanması;

*  Baskı ebadından biraz büyük bir parça film kesilir. 

*  Düz bir yüzey üzerine renkli tarafı üste gelecek şekilde konulur. 

*  Çerçeve nemlendirilir. 

*  Film baskı çerçevesinin üzerine yerleştirilir. 

*  Eleğin  iç kısmından  bir sıyırıcı  yardımı  ile  emülsiyon  çekilerek  hava  ve  su 

kabarcığı kalmaması sağlanır. 

*  Çerçeve bu durumda 5 dakika kadar bekletilir. 

*  Kurutma dolabına konur. 

Önemli: Bu işlemler direk gün ışığı almayan az aydınlatılmış bir yerde yapılmalıdır.

1.2.4. Elle Hazırlanan Şablonlar 

  Herhangi  bir  fotografik işleme  gerek  kalmadan  doğrudan  elek  üzerine  çalışılan, 

çizilen,  kapatılan,  yapıştırılan  çalışmalara  manuel  şablonlar  denir.  Daha  çok  özgür 

tasarımlarda,  serbest motif  ve  doku  elde  etme  çalışmalarında  veya  sanatsal  uygulamalarda kullanılan bir yöntemdir. 

Serigrafi baskı sanatsal ürünlerin yapılması için de kullanılır. Bu yöntemle kalıp altına 

konulan bir film veya resim, hazırlanmış emülsiyonun fırça  ile çerçeveye sürülmesi sonucu

şablon  oluşturulur. Fırçayı  kullanan  kişi  istediği  gibi  şekil  oluşturabilir.  Kişinin  estetik 

görüşü ve sanatsal yaklaşımı şablon üzerine yansıyacağı için özgün bir baskı olacaktır.  

Burada  dikkat  edilecek  konu  mürekkep  gelecek  yerler  değil  diğer  yerler 

kapatılmalıdır. Yani bir çeşit negatif görüntü kalıp üzerinde oluşturulacaktır. 

Şablonlar elle üç değişik şekilde hazırlanabilir. 

1. Emülsiyonla serbest çalışma. 

2. Yağlı pastel, yağlı kalemle çalışma. 

3. Arap zamkı eriyiği ile çalışma. 

1.3.Emülsiyon Kurutma  

1.3.1.Elle Kurutma( Sıcak Hava Üfleyici Fön Yardımı İle) 

*  Emülsiyonu çekilmiş  çerçevenin  ışık görmeden  temiz bir ortamda kurutulması 

gerekmektedir. 

*  Elle  kurutma sırasında  mutlaka  loş  ve  temiz  ortamda  kurutma işlemi 

yapılmalıdır.  

*  Kurutma işlemi  hava  üfleyici  fön  çerçeveye  40–50’  cm  den  daha  yakın 

tutulmamalıdır. Kalıp sertleşip bozulabilir.   

*  Kurutma çok sıcak konumda olmamalıdır.  

*  Çerçeve  ıslakken  bir  yere  temas  ettirilmemeli  çünkü  ıslak  kalıp  üzerindeki 

emülsiyon çok çabuk zarar görür.    

1.3.2. Makine Yardımı ile Kurutma

1.3.2.1. Kurutma Dolapları

Kalıp kurutma dolapları içinde hava sirkülasyonu (hareketi) olan dolaplardır. Bir adet 

hava motoru içeriye hava vermektedir. Bu hava akımı ile kalıplar kurumaktır. Hava delikleri 

kalıpların  konduğu  rafların  arasında  ve  dolabın  iç  duvarında  küçük  delikler  halinde 

sıralanmışlardır. Hava motorunun ön kısmında  ısıtıcı vardır. Bu  ısıtıcı dolap üzerindeki bir 

termostat ile idare edilir.  

Kalıpların kurutulması:  

*  Emülsiyon sürülmüş kalıplar el değmeden raflara konur. 

*  Sıcaklık ayarı yapılır. Yaklaşık 30–35 derece olmalıdır. 

*  Yaklaşık 15 dakika dolap içinde bekletilir. 

*  Kuruyan  kalıp eğer  hemen  pozlandırılmayacaksa  kapalı,  ışık  görmeyen  bir 

depoya kaldırılmalıdır.

2. KALIBIN POZLANMASI 

2.1. Filmin Hazırlanması 

Baskısı  yapılmak  istenen  her  şeyin bir örneğinin olması gerekir. Matbaacılık dilinde 

bu  örneğe  orijinal  denir.  Orijinallerin  kalıba  aktarılması  için  film  kullanılması  gerekir. 

Baskıya  yönelik  yapılan  fotoğraf işlemlerine  büyük  oranda  büyütme  anlamına  gelen 

reprodüksiyon  fotoğrafçılığı  denir.  Reprodüksiyon  kelimesi kısaca  REPRO  olarak 

adlandırılabilir.  Her  baskı  tekniğinde  olduğu  gibi  serigrafi  baskısı  için  de  film kullanılmaktadır.  Bu  filmler  tire  ve  tramlı  olarak  ayrıldığı  gibi  ayrıca  negatif  ve  pozitif 

olarak da ayrılırlar. Tire  orijinal  denildiğinde  üzerinde  ton  geçişi  olmayan  orijinallerdir.  Örnek  olarak rapido kalemi ile kâğıt üzerine yapılan orijinallere tire orijinal denilmektedir.   

Belirgin özelliği renk tam renktir, ara renkleri yoktur. Filmde "iş" olan kısımlar, pozlandırmadan, "açma" ve "yedirme" banyolarından sonra çözülüp  atılacağından,  pozlandırma  anında  ışık  geçirmemelidir.  Bu  nedenle,  "iş"  olan kısımlar  tamamen  ışığa karşı kapalı  olmalıdır. Bunun yanı sıra  " iş  "  olmayan kısımlar  da cam gibi şeffaf olmalı ve ışığa hassas tabaka pozlandırma esnasında iyice sertleşmelidir. "iş" olmayan kısımlar  ne  kadar  ışığı  iyi  geçirmeli  ise  "iş"  olan kısımlar  da  o  kadar  iyi kapatmalıdır. Sadece, iyi hazırlanmış filmler, en iyi şekilde kalıba transfer edilir. Gerçekte de hiçbir  kopya  tekniği  yoktur  ki,  kötü  hazırlanmış  filmlerden,  en  iyi  neticeyi  alsın.  Kopya edilecek  filmleri negatif  ve pozitif  olarak sınıflandırabiliriz. Bunlar  fotoğraf yoluyla,  çizim veya basılmış olarak elimize gelir.

Şayet  hatalara  meydan  verilmek  istenmiyorsa,  genellikle  bütün  filmlerde  şart koşulacak durumlar şunlardır: 

*  Film ise mat olan yani pozlandırılmış gümüş tabakanın olması. 

*  Çizim ise çizilen kısmın kopya tabakası ile kontak halde olması.  

Hatalar,  parçalanan  ışık  ışınları  tarafından  meydana  gelir  ve  bu  hatalar  en  iyi  ışık 

kaynağında  dahi  olur.  Bu  parçalanan  ışık  ışınları  gölgelere  sebebiyet  verir.  Bu  gölgeler, 

Negatif  kopyada,  çizimi  veya  resmi  daha  dolgun  ve  koyu  gösterir.  Pozitif  kopyada  ise iş 

kısımları daha sivrileşir ve aydınlanır yani grileşir. Bu nedenle, çok ince "çizim" ve "tramlı" 

işlerde bilhassa arzu edilmeyen ton farkları meydana gelir. Bu ton farklarının derecesi  filmin 

kalınlığına,  astrolon  ve  diğer  çeşitlerine,  Plâka  üzerindeki  emayenin  kalınlığına  bağlıdır. 

Film  ile emülsiyon arasındaki taşıyıcı (astrolon ve emülsiyon) ne kadar ince olursa, o kadar 

az hata olur. Şayet, filmle  (mat olan kısım)  ince sürülmüş emülsiyon   üst üste getirilirse en 

iyi pozlandırma  işlemi yapılmış olur.  

2.1. Film Türleri 

2.1.1. Negatif Filmler 

Film  üzerinde  orijinalde  görülen  siyah  alanlar  negatif  filmlerde  tam  tersi,  şeffaftır. 

Bunun  için  negatif  film  denilmektedir. Bazı  durumlarda negatif  filmlerde  serigrafi baskıda 

kullanılmaktadır. Negatif filmler genellikle "direkt" veya "kontak" kopya yoluyla elde edilen 

"fotoğraf plâkaları" ve  "filmler" den  ibarettir. Elle yapılan negatiflere çok az  rastlanır. Zira 

bu çeşit negatifler yerine, pozitifleri tercih edilmelidir 

Tramlı  negatifler: Bu  filmler  direkt  olarak  reprodüksiyon  da  agrandizör  kullanılarak 

tramlanır.  

2.1.2. Pozitif Filmler 

Orijinaldeki siyah olan yerler film üzerinde tam siyah, beyaz olan yerler ise tam şeffaf 

olan filmlerdir.  Pozitif filmlerden "iş" olan kısımların çok iyi şekilde kapalı, diğer kısımların 

da tamamen cam gibi şeffaf olması istenir. Pozitif kopya için daima pozitif filmler kullanılır. 

Tramlı Pozitifler: Bu filmler kopya için gerekli olan keskin sınırlı ve iyi kapatılmış noktalara 

sahip olan filmlerdir. Bunun yanı sıra noktaları  iyi kapatılmamış filmler de vardır. Bu çeşit 

filmleri mikroskop ile incelediğimizde noktalar kalemle yapılmış gibidir.  

2.1.3. Filmde Bulunması Gereken Özellikler  

*  Siyah kısımlar gerekli yoğunlukta olmalı  (çok  kuvvetli bir  ışığı  geçirmeyecek 

ölçüde) olmalı. 

*  Filmin saydam kısımları tam bir cam berraklığında olmalı. 

*  Orijinaldeki  çizgi  ve  zeminler  aynı  ölçülerde  kalmalı  ve  çok  net  olmalı. 

Orijinaldeki koyu çizgiler film negatif olduğu için saydamdır.

*  Rutubetli  ve  tozlu  ortamlarda  hazırlanmış  filmler  siyah  zemin  içinde  küçük 

beyaz lekeler oluşur. Bu durum önlenmeli veya film kullanılmamalıdır. 

*  Film  üzerinde  el  izi  veya  toz  bulunmamalıdır.  Eller  yağlı  olduğu  için  film 

yağlanır bu kısımlarda ışık geçirgenliği azalabilir.  

2.1.4. Film Uygulamaları 

2.1.4.1. Elle Kesim Filmler 

Plastik  saydam bir  tabaka üzerine geçici olarak  tutkallanmış bir  filmdir. Film  sert ve 

düz  bir  yüzey  üzerine  konulur.  İstenilen  şekilde  maket bıçağı  yardımı  ile  kesilir.  Oyulan 

kısımlar sıyrılarak hazırlanan film kalıbın dış  tarafına yapıştırılır, kurutulur. Taşıyıcı plastik 

tabaka sıyrılarak çıkartılır.  Kalıp  üzerinde,  maket bıçağı  ile  kesip  şekil  verdiğimiz kısım 

kalır. Bu kısım ışık geçirmez. Işık geçirmediği için de  film olarak kullanılabilir.  

Dikkat edilmesi gereken kısım, taşıyıcı folyo kesim sırasında zarar görmemelidir. Aksi 

takdirde  taşıyıcı  folyonun  ayrılması  zor  olur. Basit  baskı  denemeleri  için  veya  tire  renkli 

işlerde kullanılabilir. 

2.1.4.2.Ütüyle Yapışan Filmler 

Doğal  ipeklerle  kullanılan  film sıcak  pres  yardımı  ile  yapışır.  Film  düz  bir  yüzey 

üzerinde kesilmelidir. Düz ve  temiz bir zemine film yayılır, kalıp üzerine konulur. İçine bir 

kâğıt parçası  serilir, bir ütü yardımı  ile  kâğıt üzerinde ütü dolaştırılır. Filmin  kalıp üzerine 

yapışması sağlanır. Soğuduktan sonra taşıyıcı tabaka çıkartılır. 

Bu  tür  uygulamalar  sanatsal  açıdan  serigrafi  tekniğini  kullanan  kişiler  veya 

işletmelerde  daha  fazla  kullanılmaktadır.  Profesyonel  atölyelerde  bu  tür  filmler 

uygulanmamaktadır. Uygulansa bile çok nadirdir. 

2.2. Pozlandırma 

2.2.1. Pozlandırma Şaseleri 

2.2.1.1. Işık Kaynağına Göre Pozlandırma Şaseleri 

Pozlandırma  şaseleri  (poz kutusu): Serigrafi  atölyelerinde  ışığa duyarlı hale  getirilen 

kalıplar  negatif  veya  pozitif  film  kullanılarak  pozlandırma  masalarında  ışığa  tutularak 

pozlandırılırlar.  Poz veren bu kutulara pozlandırma şasesi veya poz kutusu denir.  

Pozlandırma şaseleri üstten, alttan ve yandan pozlandırmalı makinelerdir.  

Alttan  pozlamalarda   ışık  kaynağı  altta,  üstten  pozlamalarda   ışık  kaynağı  üsttedir. 

Ayrıca çok büyük kalıpların pozlandırılabilmesi için stüdyo cinsi yandan ışıklandırma yapan 

makineler de vardır. Bu makineler çok büyük kalıpların pozlandırılmasında kullanılır. Örnek 

olarak 150x200 cm olan kalıplar gibi.

Alttan Pozlandırmalı Makineler 

Teknik özellikleri: 

*  Bilgisayar kontrollü 9 kanallı programlama 

*  Çabuk vakum yapmak için tek parça lastik ve kuru  vakum pompası 

*  Kolay açılır - kapanır gazlı amortisörlü kapak 

*  Ayarlanabilir ışık gücü

*  Metal  halojen  lambaların dışarıya  verdiği  kötü  etkileri  engelleyen  metal kontrüksiyon

*  Kristal Cam           

*  Işık gücü 5000 watt metal halojen lamba

Yandan Işık Veren Makine (Stüdyo Tipi) 

Teknik özellikleri:  

* Dik  pozlama  şaseleri  çok  büyük  çerçeve  boyutlarına  rağmen  tek  bir  kişi 

tarafından  kolaylıkla  kullanılabilen  ve  yerden  tasarruf  sağlayan  yenilikçi 

sistemlerdir.  

* Işık gücü fazladır (8000W – 5000W UV.metal halojen lamba kullanmaktadır). 

* Daha büyük kalıplar çekebilir. 

4000 X 2500 mm , 3050 X 2000 cm , 

2500 X 1800 cm  kalıpları çekebilme özelliği vardır.

2.2.1.2. Işık Cinsine Göre Pozlandırma Şaseleri 

*  Akkor  flamanlı  lambalar:  Evimizde  kullandığımız  lambalardır.  Çok  ince 

tungsten telinin (flaman)  elektrik akımı ile kızıp akkor hale gelmesi sonucunda 

çıkarmış olduğu  ışıktır. Bazı  lambaların  içi beyaza boyanmıştır,  bu  lambalara 

da opal (süt beyazı) denilmektedir 

*  Flüoresan  lambalar:  Çok  yaygın  olarak  kullanılmaktadır. Beyaz  boya  ile 

kaplanmış cam  tüp  içinde cıva buharı, elektrik akımının meydana getirdiği  ışık 

oluşturan lambaya denir. Ayrıca gün ışığı renginde olanlarda vardır.

*  Ültraviyole  lambalar:  Mor  ışık  veren  bu  lambalar  fotopolimer  kalıpların 

pozlandırılması  için  kullanılır  flüoresan  lamba  biçiminde  veya  tüp  biçiminde 

yapılırlar. Metal  halojen  lamba  olarak  ta  adlandırılırlar. Bu  ışık  kaynağı  göze 

zararlı  olduğu  için  yukarıdan  ve  yandan  poz  veren  ışıklı  masalarda  koruma 

perdesi vardır.   

*  Halojen  lambalar (İyot  kuarzt  lamba):Bu  lambalarda  yüksek  ısıya  dayanıklı 

kuarzt cam tüpleri kullanılmıştır. Cam tüp içinde tungsten telinin elektrik akımı 

ile akkor haline gelmesi ışığı meydana getirmektedir. 500–1000 t gücü vardır.  

2.2.2. Kalıbın Pozlandırılması 

Pozlandırma  sürelerini  tespit  edebilmek  için  kullanılan  lamba  özelliklerini,  

pozlandırma mesafesini ve kullanılan  emülsiyonun özelliklerini bilmeniz gerekir.  İdeal poz 

süresi bulabilmek için testler yapılması gerekmektedir.  

Pozlama  süresinin  uzunluğu  ışık  kaynağına,  emülsiyonun  kalınlığına,  ipeğin 

numarasına, pozitif filmin arka bölümünün transparanlığına bağlıdır.  

Kalıp pozlandırırken en yüksek kalıp performansı  için doğru pozlama çok önemlidir. 

Yetersiz pozlama zayıf kalıba ve düşük dayanıklılığa neden olacaktır.  

*   Pozlandırma  şasesinin  üst  camı  ispirtolu  veya  astrolon  temizleyicisi  ile 

temizlenir. Filmin cam üzerine konulur. Kenarları şeffaf bant ile cam sabitlenir.

* Pozlandırılacak kalıp filmin üzerine ortalayacak biçimde konur.

*  Kalıp  ve  film  ortalandıktan  sonra  pozlandırma  şasesinin  kapağı  kapatılır.  

Kapak kilidi kilitlenir ve vakum düğmesine basılır. 

*  Kalıp  için  daha  önceden  belirlenmiş  olan  poz  süresi  belli  ise  pozlandırma 

makinesini düğmesine basılarak poz verilir.

3. BANYO VE RÖTUŞ 

3.1. Kalıbın Yıkanması 

Pozlandırılması bitmiş kalıp küvete konularak kalıbın açılması sağlanır.  

Kalıp  açılması:  Emülsiyon  özelliğinden  dolayı  poz  gören  yerlerdeki  emülsiyonlar 

tamamen sertleşmektedir. Poz görmeyen yerler yani film üzerindeki siyah olan yerlerden ışık 

aşağıya geçmez.  Kalıbın bu kısımları  ışık görmez. Işık görmeyen yerler  ise yumuşak kalır. 

Yıkama sırasında yumuşak yerlerdeki emülsiyon su tutulduğunda çıkar.  

3.1.1.Tazyiksiz Suyla Yıkama 

Bu  yöntemde  poz  görmüş  kalıp  küvete  konularak  horum  ile  su  tutulur.  Tutulan  su 

sayesinde kalıbın açılması sağlanır. 

3.1.2. Tazyikli Suyla Yıkama 

Poz görmüş kalıp küvete konur. Tazyikli su sıkma aleti  ile  tazyikli su sıkılarak kalıp 

açılır. Burada  dikkat  edilecek  konu  kalıbın  iyi  poz  görmüş  olmasıdır. Aksi  takdirde  kalıp 

üzerindeki emülsiyonu çıkartır.

3.1.3. Işıklı Dikey Küvette Yıkama 

Burada arka planda flüoresan  ışıklandırma vardır. Bu  ışıklandırma kalıp üzerindeki iş 

olan yerlerdeki emülsiyonun açılıp açılmadığını kolay görmeye yarar. Genellikle profesyonel 

atölyelerde bulunur. İşi kolaylaştırır.

3.2. Kalıbın Kurutulması 

3.2.1. El ile kurutma 

Fön  makinesi  30  –  40  cm  uzaklıktan  tutularak  şablonun  kuruması  sağlanır. 

Emülsiyonlu  kalıp  kurutmadan  farkı,  bu işlemin  ışıklı  ortamda  yapılabilmesidir.   Çünkü 

kalıp  pozlanmış  ve  açma işlemi  yapılmıştır,  artık  kalıbın  ışıkta  bozulması  söz  konusu 

değildir.  

3.2.2. Kurutma Dolabında Kurutma 

Yıkanmış kalıp çabuk kuruması için kurutma dolabına dik olarak konmalıdır. 15 ile 20 

dakika 30 – 40 derecede tutulması gerekir.  

Kalıbın  kuruyup  kurumadığını  anlayabilmek  için  kalıbın  kenarına  dokunulur. Kalıp 

eğer  kurumadı  ise  biraz  daha  bekletilir.  Kalıbın  kuruyup  kurumadığı  dokunmadan  da 

anlaşılabilir.  Kalıp  ışığa  doğru  yatay  olarak  tutulur.  Kalıp  parlaksa  kurumamış  demektir. 

Kalıp matsa kurumuş demektir.

3.2.3 Makine ile Kurutma

3.3. Şablon Kontrolü ve Rötuş 

3.3.1. Görüntü Kontrolü 

Kurutulmuş kalıp düzgün poz görmüş mü, emülsiyonlar  istenilen biçimde açılmış mı 

görüntü orijinaldeki gibi mi diye gözle kontrol  edilir. Eğer gözle bakıldığında  şüphe  edilen 

bir durum varsa lüp (büyüteç)  yardımı  ile daha detaylı olarak bakılır. Eğer emülsiyonda bir 

hata  görülmüşse  kalıp  yeniden  bütün  yapılan işlemler  tekrar  edilir.  Kalıp  emülsiyondan 

temizlenir,  emülsiyon  sürülür, kurutulur, pozlandırılır,  açılır,  tekrar kurutulur. Bu işlemleri 

tekrar yapılmaması için de yapılan her aşama titizlikle yapılmalı ve hata yapmamalıdır.  

3.3.2. Rötuş 

Kalıbın iş  olmayan  yani  görüntü  olmayan  yerlerinde  veya  kenarında  istenmeyen 

emülsiyon  açıkları  varsa  bu  hata  rötuş işlemi  ile  giderilebilir. Rötuş işlemleri  kesinlikle iş 

olan yerlere yapılmamalıdır. Aksi  takdirde bu kısımlar emülsiyon  ile kapanacağı  için baskı 

sırasında çıkmayacaktır.  

3.3.2.1. Fırça ile Rötuş Yapmak 

Kalıp  üzerinde  oluşan  hatalar eğer işin  içinde  değil, dışında  bir  yerde  ise fırça  ile 

müdahale  etme  şansımız  vardır.  Kalıba  sürdüğümüz  emülsiyon  bir fırça  yardımı  ile 

kapatılmak  istenilen  yerlere  dikkatli bir  şekilde  sürülür. Sürme işlemi bittikten  sonra kalıp 

kurutulmaya bırakılır.  Kurutmadan  sonra  gün  ışığında  veya  pozlandırma  makinesinde 

pozlanması sağlanır. Amaç sürülen emülsiyonunda sertleşmesidir.

3.3.2.2. Ispatula ile Rötuş Yapmak 

Kalıp kenarlarındaki iş olmayan yerlerin emülsiyon ile kapatılması gerekmektedir. Bu 

yerler ıspatula ile emülsiyon alınarak kenarlara sürülür. Kalıp kurutulur ve pozlandırılır.

3.3.3. Sızdırmazlık 

Baskı sırasında  kullanılan  mürekkebin  çerçeve  kenarından aşağıya iş  olan  yere 

geçmesini önlemek için veya ipek ile çerçeve arasına mürekkebin girmesini önlemek için bu 

bölgenin kapatılması veya sızdırmazlık sağlanmalıdır.  

3.3.3.1. Bantlama Yöntemi ile Sızdırmazlık  

Sızdırmazlık  sağlamak  için  ambalaj  bandı  çerçeve  iç  kenarına  düzgün  bir  biçimde 

yapıştırılır. Bu işlem mürekkebin  çerçeve  arasına  girmesini  önler  ve  kalıbın mürekkepten 

temizlenmesini kolaylaştırır. 

3.3.3.2. Vernikleme Yöntemi ile Sızdırmazlık 

Amaç burada da aynıdır. Mürekkebin kalıp kenarına girmesini önlemektir. Kullanılan 

malzeme  verniktir. Vernik  ıspatula  veya  ragle  yardımı  ile  kalıbın iş  olmayan  yerlerine  ve 

kenarlarına sürülür. Vernikle yapılan sızdırmazlıkta baskı bitiminde verniğin kalıp üzerinden

temizlenmesi zordur. Eğer kalıp  ipeği bir sefer kullanılacaksa bu yöntem  tercih edilmelidir.


Kalıp  kenarına  çok  büyük  bir  mukavemet  sağladığı  için  baskı  adeti  fazladır.Kalıba mukavemet verir.

3.3.4. Şablon Yapımında Karşılaşılan Sorunlar ve Çözümleri 

Sorun: İmaj ortaya hiç çıkmıyor,    

Çözüm: 

·  Kaza  ile  ışığa maruz  kalma:  Emülsiyonun  ve  emülsiyon  çekilmiş  kalıbın  her 

hangi bir ışık kaynağına veya gün ışığına maruz kalmadığını kontrol edin. 

·  Kalıp  yüksek  ısıda  kurutuldu:  Kalıbı eşit  ısıda  40o

C  altında  kurutun. Sıcak 

noktalardan kaçının. 

·  Hassaslaştırılmış  emülsiyonun  veya  emülsiyon  çekilmiş  kalıbın  maksimum 

depolama ömrü geçmiş olabilir.  

·  Pozitif filmin örtücülüğünü kontrol edin. 

Sorun: Sadece imajın bir bölümü ortaya çıkıyor. 

Çözüm: 

·  Kalıp  üzerinde eşit  olmayan  emülsiyon  katı:  Kalıbın  gerginliğine  ve 

emülsiyonun çekme küreğinin hasar görmüş olmamasına dikkat edin. 

·  Pozitifler farklı şeffaflıktaki filmlerden oluşmakta: İmaj alanı için aynı film tipi 

kullanın. 

·  İmajın  detay  anlarında  uygulanan  pozlama  süresi  çok  yüksek:    Renkli  ipek 

kullanın veya pozlama süresini azaltın. 

·  Eşit  olmayan  temas:    Film  ve  kalıp  arasındaki  temas  için  vakum  çerçevesini 

kontrol edin. 

Sorun: Kalıbın belirgin açık alanları baskı yapmıyor. 

Çözüm: 

·  Yetersiz yıkama: Kalıptaki fazla suyu kaldırın. 

Sorun: İmajda yüksek testere ağzı biçimi var.  

Çözüm:  

·  Kalıp  yüksek  su  basıncına  maruz  kalmış:  Kalıbı  önce  ıslatın  ve  hafif  sprey 

kullanın. 

·  Işık kırılması:  Renkli ipek kullanın. 

·  Yetersiz temas: Film ve kalıp arasında eşit temas olduğuna dikkat edin,. 

·  İpeğe yetersiz emülsiyon çekilmesi: Emülsiyon çekilmesine dikkat edin 

·  Yetersiz pozlama: Poz süresini artırın.

Sorun: Hava kabarcığı lekeler. 

Çözüm: 

·  Kalıp  yanlış  hazırlanmış:  Tavsiye  edilen  hazırlama  kimyasalını  kullanarak 

yağlardan arındırın. 

·  Çekilmiş  emülsiyon  üzerinde  leke: Emülsiyon  çekme  küreğinin  ucunun  temiz 

olmasına dikkat edin. Küreğin ağzının düzgün olduğuna emin olun. 

·  Çevresel kirlenme: İş alanının temiz olduğuna emin olun ve toz kirlenmesini en 

aza indirin. 

Sorun: Kalıpta deliklerin olması  

Çözüm: 

·  Pozlama sırasında camın veya filmin kirli olması: Pozlandırma şasesinin camını 

temizleyin. 

·  Hızlı  emülsiyon çekme:  İpek gözeneklerinin hava yapmadan dolmasına  imkân 

vermek için emülsiyonu daha yavaş çekin. 

·  Yetersiz pozlama: Zayıf kalıptan kaçınmak için pozlama süresini artırın.