Tipografi'yi doğru kullanmak için

Tipografi yani yazıbilimi, insanlığın en eski sanatlarındandır. Günümüzde bilgisayarlar

var diye tüm işi bu makinenin yapacağını düşünüyoruz. Yurtdışında üretilmiş her çeşit yazılı belgede gördüğümüz görsel ahenk halen Türkiye’de çok az evrakta görülüyor.

Kullanıcılar başlıkların tırnaksız (Sans Serif) ya da tam tersi paragraf yazısının ise tırnaklı (Serif) olması gerektiği gibi basit görsel kurallardan habersiz!

Bu yazı hepimizi ilgilendiriyor!

• Bir satırın genişliği en fazla 52-78 karakter uzunluğunda (boşluklar da dahil) olmalıdır. Bu değerler, göz takibi açısından en uygun olan değerlerdir. Her gün okuduğunuz gazeteleri hatırlayın hepsi sütunlardan oluşur değil mi?

• Yazdığınız yazının satır uzunluğu fazla ise, paragraftaki satır aralığını arttırın. Ancak bunu Enter tuşuna basarak yapmayın. En basitinden Word’de yazdığınız paragraf üzerindeyken sağ tıklayıp “Paragraf”ı seçin. Ardından “Satır aralığı”nı bir buçuk satır gibi seçin. Temel kural olarak, satır arası boşluğu, kelimeler arasındaki boşluktan daha geniş olmalıdır. Böyle bir kural konmasının sebebi, okuyucunun gayri ihtiyari alt satıra kaymak yerine, yan kelimeye geçmesini kolaylaştırmaktır.

• Gelelim paragraflar arasına; paragraflar arası boşluk, satır arası boşluktan en az iki kat fazla olmalıdır! Bir diğer yönteme göreyse, boşluk bırakmadan paragraf başlarını 3-6 harf içeriden başlatabilirsiniz.

• Aman yazılarda renklilikten uzak durun! Bir yazıyı rengarenk kim okumak ister? 10 puntonun altı yazılarda mümkün olduğu kadar renkli kullanmayın. Bu, baskıda renklerin üst üste binmesi esnasında en ufak bir kaymada sorunlu bir işe sebep olacaktır.

• Başlıklarınızda Helvetica gibi kenarlarında, uçlarında tırnak olmayan yazıtiplerinden kullanın. Helvetica'nın çakması Arial'den mümkünse uzak durun! Normal paragraf yazısını ise başlıktakinden farklı bir font seçin. Uzun soluklu paragraf metinlerinde seçtiğiniz fontun uçları tırnaklı olsun! Mesela Times New Roman gibi... Bu gözü yormayacak, okunurluluğu kolaylaştıracaktır. 

• Bir şey önemliyse hemen elimiz Kalın / Bold düğmesine gider. Oysa sadece fontu biraz büyütmek, o kelimeyi İtalik yazmak, ya da tüm yazıyı koyu gri yazarken önemli kelimeyi siyah yazmak işi ne kadar profesyonel gösterecektir değil mi?

• Doğru yerde doğru yazı büyüklüğünü kullanmalıyız. Örnekler; standart yazıyı Times New Roman, 12 punto kabul edersek bunu makalelerimizde büyütmek bir şeyleri zorlamak demektir. Amacımız ne? Öğretmen çok puan versin diye yazımızı olduğundan fazla mı göstermeye çalışıyoruz? Ya da tam tersini düşünelim kiralık, satılık evlerin camlarına sokaktan görünmeyen ufaklıkta telefonlar yazılması durumu... "Okumaya çalışmayın" der gibi.

• Yazının karakteri size uygun değilse ve bilgisayarınızda yüklü olanlar sizi mutlu etmiyorsa dafont.com sitesinde en beğenilenler “Top 100″ listesine bir göz atın. Beğendiğiniz fontu indirip Windows kurduğunuz harddiskteki “Windows” klasörü içindeki “Font” klasörüne ekleyin. Böylece yeni alternatifleriniz olacak. 

• Aman dikkat! Yazılarınızda Windows'un standart fontlarının dışında bir font kullandığınızda ve yazıyı başkasına gönderdiğinizde karşı tarafta aynı font olmadığından sizin yazdığınız gibi göremiyeceğini unutmayın. Bu durumlarda ya fontu da birlikte gönderin ya da çalışmanızı herhangi bir grafik programında yaptıysanız yazı formatından çıkartarak (Convert) gönderin. Şayet Word sözkonusu ise size süper bir önerim var. Kullandığınız yazıtipini belge içine gömebilirsiniz. Böylece her bilgisayarda aynı görülür. Nasıl mı? Word içinde “Araçlar” menüsüne girin “Seçenekler”i seçin sonra “Kaydet” sekmesinde “TrueType yazıtiplerini / fontları katıştır” seçin. 

• Noktalama işaretlerine çok dikkat edin. Noktalama işaretlerinden öncesinde değil, sonrasında bir boşluk bırakın. Parentezin içindeki cümlenin başlangıç ve sonuna boşluk koymayın!

• Son olarak lütfen “Comic Sans MS” fontunu partiler, doğumgünleri gibi konular dışında kullanmayın...

Kaynaklar:

• Mark Boulton "Five Simple Steps to Better Typography" 

• Süleyman Sönmez "Yazı Sanatı" 

• Wikipedia